W Tychach karta płatnicza zastępuje bilet za przejazd w komunikacji publicznej

Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia poinformowała o zainstalowaniu terminali płatniczych w komunikacji publicznej w Tychach, dzięki którym możliwy będzie zakup biletu za przejazd kartą płatniczą. Jest to ważna informacja dla pasażerów korzystających z przejazdów publicznych w tym mieście. Jednak większe zainteresowanie dla branży płatności bezgotówkowych wzbudził fakt wykorzystania rozwiązania MTT (ang. Mass Transit Transactions) w nowych biletomatach. Technologia ta wykorzystując tokenizację pozwoli na odejście od tradycyjnej formy biletowania przejazdów. Od teraz potwierdzeniem zakupu biletu będzie karta płatnicza, także w taryfie odległościowej. Wszystko to przy wykorzystaniu powszechnie dostępnej specyfikacji EMV^®. Bazując na przykładzie rozwiązania w Tychach, postaram się przybliżyć zagadnienie kryjące się pod terminem MTT.

Na początek płatności bezgotówkowe za przejazd komunikacją publiczną w Tychach i wybranych okolicznych miejscowościach zostaną udostępnione w ok. 160 autobusach oraz trolejbusach. Docelowo taka możliwość pojawi się w pozostałych środkach transportu, a także planowane jest jej rozszerzenie na pozostałe obszary rejonu Górnośląskiej-Zagłębiowskiej Metropolii. W każdym terminalu płatniczym, który został lub wkrótce zostanie zainstalowany, będzie dostępna technologia MTT. Można z niej skorzystać w przypadku zakupu biletu strefowo-czasowego lub w taryfie odległościowej (ang. pay as you go). Po zakupie odpowiedniego biletu na wyświetlaczu biletomatu pojawi się potwierdzenie zakupu wraz z dodatkowymi informacjami jak np. termin ważności biletu. Podróżujący nie otrzymuje żadnego wydruku z urządzenia, który mógłby posłużyć jako bilet. Jeżeli podróż odbywa się na bilecie strefowo-czasowym, pozostały czas do końca ważności biletu można sprawdzić zbliżając kartę płatniczą do czytnika biletomatu i wybierając odpowiednią opcję na ekranie biletomatu w dowolnym momencie podróży. W przypadku kontroli weryfikacja odbywa się przez zbliżenie karty płatniczej, którą dokonano zakupu biletu do terminala okazanego przez kontrolera. W nadchodzących tygodniach wszyscy kontrolerzy (także na liniach, gdzie płatności bezgotówkowe zostaną wdrożone w późniejszym etapie), będą wyposażeni w nowe terminale umożliwiające weryfikację ważności biletów zakupionych kartą płatniczą. Ponadto system MTT wdrożony w Tychach pozwala na zapamiętanie informacji o ostatniej transakcji. Jeżeli podróż odbywa się w taryfie odległościowej, rozwiązanie MTT naliczy odpowiednią kwotę za przejazd, pamiętając o konieczności ponownego zbliżenia karty do czytnika przed opuszczeniem pojazdu. Jeżeli ten krok zostanie pominięty, wówczas system naliczy opłatę odpowiednio ustaloną za przejazd na całym odcinku danej linii.

Jak informuje Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia, dane wrażliwe karty płatniczej nie są przekazywane, np. do terminala kontrolera w celu sprawdzenia ważności biletu. Każda transakcja posiada przypisany do niej token, który następnie odczytuje terminal kontrolera. Oznacza to, że karta płatnicza nie jest nośnikiem biletu, a jedynie pozwala powiązać kartę płatniczą z właściwym biletem na przejazd środkami transportu publicznego. Uogólniając, takie rozwiązania są stosowane w wielu miastach i zasada ich działania może się różnić od siebie w niewielkich aspektach. W tym miejscu warto nadmienić o sposobie autoryzacji transakcji, która w przypadku technologii MTT zazwyczaj odbywa się offline. Powodów tego może być kilka, przede wszystkim mówimy tutaj o szybkość realizacji transakcji. Musimy brać pod uwagę także to, że pomimo powszechnej dostępności Internetu od operatorów telefonii komórkowej, stabilność połączenia może być zakłócona. Autobusy przemieszczające się pomiędzy miejscowościami w regionie, ze względów losowych, nie będą w stanie zapienić w swoich biletomatach niezakłóconego dostępu do Internetu, a tym samym autoryzować transakcję w trybie online. Daje to pewien margines dla ewentualnych nadużyć ze stony pasażera, który może posłużyć się kartą płatniczą nie posiadając wystarczających środków na realizację transakcji i dokonać „nieuprawnionego” zakupu biletu. Także w przypadku kontroli biletów nie będzie możliwe zweryfikowanie takiego zakupu, ponieważ terminal kontrolera zweryfikuje jedynie ważność biletu na przejazd i potwierdzi jego ważność. Oczywiście przewidziano taką sytuację i o ile (teoretycznie) możliwy jest zakup biletu bez wystarczających środków, to w przypadku niespłacenia należności w późniejszym terminie i braku możliwości pobrania zaległości przez przewoźnika, karta płatnicza tego podróżnego zostanie wpisana na tzw. czarną listę. Dokonanie kolejnego zakupu będzie możliwe dopiero po uregulowaniu należności.

Technologia MTT jest powszechnie dostępna w wielu miastach na świecie i wyznacza pewien standard, który staje się bardziej dostępny także w Polsce. Dla przypomnienia, podobne rozwiązanie funkcjonuje już w kilku miastach w Polsce, na przykład we Wrocławiu. Jednak miasto Tychy to niejako projekt pilotażowy dla dalszego wdrożenia i dostosowania technologii MTT dla biletów w taryfie odległościowej. O ile zastąpienie biletu kartą płatniczą nie jest żadną nowością dla mieszkańców Wrocławia, tak wykorzystanie tej samej metody zakupu biletu na wybranym odcinku trasy już niekoniecznie. Oczywiście takie rozwiązania są stosowane w Polsce, jednak dzieje się to w tzw. zamkniętej pętli (ang. closed loop transit). To znaczy, że zakup biletu w taryfie odległościowej nie jest żadną nowością na rodzimym rynku, ale jak dotąd tylko z wykorzystaniem własnego, zamkniętego systemu u danego przewoźnika. Miasto Tychy postanowiło zbudować własny system otwartej pętli (ang. open loop transit), którego elementem stały się organizacje kart płatniczych. Niewątpliwie na korzyść wszystkich rozwiązań i udogodnień stojących za terminem Mass Transit Transactions przemawia większa wygoda zakupu biletu dla podróżujących, ale także koszty wprowadzenia. MTT opiera się na specyfikacji, która od dawna znajduje się w powszechnym użyciu i dostęp do niej np. dla firm transportowych nie stanowi bariery wejścia. Jest to kwestia wykorzystania dostępnych zasobów do zmieniających się potrzeb i określenia wytycznych, których spełnienie jest niezbędne do wprowadzenia takich form płatności przez wszystkie strony mające swój udział w procesie transakcji bezgotówkowych, w szczególności przez agentów rozliczeniowych.

W Polsce potrzeba na nowe rozwiązania technologiczne w zakresie płatności w transporcie masowym nie jest nowym tematem. Doskonałym przykładem na obecność kwestii mobilności, zachodzących zmian i dostępności nowych rozwiązań w przestrzeni biznesowej jest Forum Transportu Publicznego. Jest to wydarzenie zrzeszające firmy i organizacje posiadające wiedzę oraz doświadczenie z sektora transportu publicznego. W roku 2019 zagadnienia dotyczące płatności bezgotówkowych były często poruszane. Nie mógłbym nie wspomnieć o programach organizacji kart płatniczych, które dążą do rozwoju segmentu płatności bezgotówkowych w transporcie masowym. Przykładem jest program Visa Ready for Transit, którego celem jest pomoc w realizacji projektów firm uczestniczących w programie, które chcą podnieść jakość świadczonych usług transportowych. Pomoc polega na wsparciu technologicznym, w uzyskaniu odpowiedniej certyfikacji, a także na stworzeniu przez organizację kartową Visa pewnej formy przestrzeni służącej wymianie doświadczeń przez uczestników tego programu. Visa informowała pod koniec 2019 roku, że lista partnerów uczestniczących w programie wynosi dokładnie 100. Poza tym Visa udostępnia na swojej stronie internetowej katalog zrealizowanych projektów, w tym dedykowanych na rynek Polski. Do innych programów tej organizacji, które także wspierają rozwój płatności w transporcie masowym należą Visa Global Transit Solutions oraz Transportation Center of Excellence. Inne organizacje utworzyły własne programy partnerskie skupiające organizatorów transportu masowego. Mastercard^® Transit Solutions ma podobne założenia do programu Visa, tj. zrzeszenie partnerów, identyfikacja ich potrzeb i udzielenie niezbędnej pomocy zmierzającej do realizacji celu danego partnera.

Ruch w branży płatności bezgotówkowych związany z opłatami za przejazdy w transporcie masowym jest częścią szerokiego zagadnienia pod nazwą MaaS (ang. Mobility-as-aservice). MaaS oznacza wszystkie działania zmierzające do uproszczenia kroków niezbędnych do podjęcia podróży między dwoma punktami, a także działania zmniejszające koszty przy jednoczesnym zwiększeniu satysfakcji podróżujących czyli stworzenie sytuacji win-win. MaaS nie odnosi się wyłącznie do sposobu zapłaty za przejazd, ponieważ uwzględnia wiele poziomów podróży, takich jak pomoc w wyborze optymalnej trasy, środka transportu, najkorzystniejszej ceny, udzielenie niezbędnych wskazówek, Niemniej jednak metody płatności zajmują znaczące miejsce w definiowaniu terminu MaaS. Oczywiście wszystkie wymienione elementy powinny znaleźć się w zasięgu ręki czyli w dedykowanej aplikacji. Niewątpliwie wprowadzenie w Tychach płatności MTT za przejazd komunikacją publiczną wpisuje się w trend centralizacji potrzeb podróżnych, za którym wkrótce podążą kolejne miasta w naszym kraju.