Sposób rozliczenia pieniężnego z pominięciem znaków pieniężnych, czyli bez użycia materialnego nośnika jednostek pieniężnych jak banknoty czy monety. Obrót bezgotówkowy jest terminem obejmującym szereg podmiotów (uczestników), sposobów rozliczeń, rozwiązań technologicznych i uregulowań prawnych, które obowiązują w wymiarze krajowym oraz ponadkrajowym. Podstawowym instrumentem w obrocie bezgotówkowym jest transakcja bezgotówkowa, która łączy uczestników tego obrotu i pozwala na jego funkcjonowanie.
Obrót bezgotówkowy to przepływ środków pieniężnych z wyłączeniem ich materialnej postaci, w którym podstawowymi uczestnikami są płatnik (inaczej inicjator płatności lub dłużnik) oraz beneficjent (inaczej wierzyciel lub odbiorca płatności). W obrocie bezgotówkowym wyróżnia się także innych uczestników, tzw. pośredników, którzy dostarczają narzędzia niezbędne do rozliczenia oraz pośredniczą w jego procesie. W obrocie gotówkowym rozliczenie następuje w momencie przekazania przez płatnika odpowiedniej kwoty w postaci banknotów lub monet do beneficjenta. W przypadku obrotu bezgotówkowego, rozliczenie jest złożonym procesem. Ponieważ transakcja bezgotówkowa jest zapisem elektronicznym po stronie płatnika oraz beneficjenta, każda strona powinna współpracować z pośrednikiem, który rejestruje wszystkie zapisy i komunikuje się z pozostałymi pośrednikami w celu sfinalizowania rozliczenia, tj. rozrachunku. Takim pośrednikiem jest bank. Z kolei banki komunikują się między sobą w ramach określonego zbioru zasad, które razem tworzą system wymiany informacji o dokonanych zapisach. Na czele takiego systemu stoi izba rozliczeniowa – organ odpowiadający za prawidłowość przepływu komunikatów międzybankowych. Bank może być uczestnikiem więcej niż jednego systemu płatności, w ramach którego dokonywane są rozliczenia bezgotówkowe. Nadzór nad funkcjonowaniem wszystkich systemów w kraju stanowi organ centralny. W przypadku Polski jest to Narodowy Bank Polski. Ponadto w obrocie bezgotówkowym biorą udział także inni uczestnicy, w zależności do sposobu rozliczenia bezgotówkowego. Dla przykładu, rozliczenie transakcji bezgotówkowej dokonanej kartą płatniczą, wymaga także udziału agenta rozliczeniowego oraz organizacji kartowej, w ramach której bank wydał kartę płatniczą.
Przyjmuje się, że zarówno płatnik, jak i beneficjent, powinni posiadać rachunek w banku, aby dokonać rozliczenia w obrocie bezgotówkowym. Oznacza to, że każdy etap transferu należności w tym obrocie jest realizowany jako zapis elektroniczny obciążający rachunek płatnika i kredytujący rachunek beneficjenta. Warto jednak mieć na uwadze, że transakcja wymagająca posiadania rachunku w banku wyłącznie przez jedną stronę (np. wpłata gotówki na konto, wypłata gotówki z bankomatu), także może być rozważana jako obrót bezgotówkowy.
